|
. Webmaster: Zdzisław Bziukiewicz tel. 0607-676356
Dalsze rozpowszechnianie materiałów opublikowanych w www.kurpie.com.pl jest zabronione bez zgody właściciela. Podstawa prawna: art. 25 ust. 1 pkt 1 b ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Copyright kurpie.com.pl / Zdzisław Bziukiewicz 2007 |
|
Mazowsze stare - wg. Oskara Kolberga – 1886 r. (Fragment). |
|
Kiedym odwiedzał ich siedziby, na ścianie w izbie każdego niemal domostwa, wisiała strzelba i torba borsucza."
Czas odmienia wszystko, i u Kurpiów wycisnął silne piętno wielkiej zmiany. Co było ich żywiołem, myśliwstwo i bartnie, wszystko ponikło, zwierz wyniszczony, bartnictwo upadłe, a puszcza, ich ojczyzna i stara forteca, mogiła tylu wojowników Karola. XII., dzika, niedostępna, ciemna i ponura, ciosami topora przerzedzona, ogrzana nieznajomem jej dawniej słońcem, łatwa do przejścia, dostępna, przejrzana, utraciła starodawną powagę. To też jak znikły tu z widowni owe działy zwane bory i pół - bory, by miejsca ustąpić leśnictwom, tak też i dawniejsze leśne budy mieszkańców, w nowszej konstrukcyi przemieniły się na domowstwa. W których domach mieszkają dziewczęta na wydaniu, tam nad oknami ścianę domu zdobią kwiatami, malują ją białem wapnem j podwórze zaś całe naprzeciw domu usypują piaskiem w różne floresy, aby było wedle ich wyrażenia "jak śnureckiem."
Wiktor Czajewski (Tygodn. ilustr. 1881) powiada o chacie Kurpia:
"Obszerny dom drewniany, o prostym węgle (kącie), słomą kryty, przedstawia czworobok, którego jedna ściana bywa zwykle półtora razy dłuższą od drugiej. Dom taki odwrócony jest, prawie zawsze, do drogi szczytem, w którym wycięte są dwa duże okna. Szczyt sam wyszalowany dobrze i nabity ozdobnie gwoździkami, pod których łebki podkładają kurpieccy budowniczowie jeszcze blaszki cztero-kanciaste, świecące. Na szczycie prawie każdego domu gwoźdźmi temi wybity jest krzyż i litery J. H. S., najczęściej z krzyżem powiązane." "Z boku od obszernego, czysto utrzymanego podwórza wchodzi się do obszernej sieni, a potem do izby, z której najczęściej tylko sama framuga, nie opatrzona drzwiami, prowadzi do alkierza czyli alkowy (komory). Pośrodku izby znajduje się ogromny piec ceglany, przy nim w rogu komin, a naprzeciwko komina w kącie ustawione wiaderka z wodą, a pod oknem od gościńca (drogi), które zdobią firanki najczęściej z papieru wycięte i kwiatki doniczkowe: mirty, balsaminy, róże i oleandry, w każdej izbie jest umieszczony stół, a za nim w kącie łóżko, rozciągające się na noc. Pod drugiem oknem od podwórza umieszczona jest niewielka w kształcie komody szafka, a przy piecu około komina duża dębowa ława. Dokoła w tej izbie ściany obwieszone są różnemi obrazami, przedstawiającemi świętych patronów, nabytych zwykle na jarmarkach w tak zwanych tasach (kramarskich budach) lub w Częstochowie na odpuście. Lecz bywają tu i własne produkcye. U zamożniejszych Kurpiów znajdujemy kapliczki oszklone, w których umieszczona jest rzeźba, przedstawiająca zwykle Chrystusa siedzącego na sądzie, z berłem w ręku. Jest to robota tutejszych rzemieślników - rzeźbiarzy, ogólnie zwanych bogorobami. - Po za obrazami temi zawsze znajdujemy palmy i wianki, a na drzwiach kropielnicę ze święconą wodą. Oprócz tych obrazów, nad wiaderkami wisi na ścianie szafka, rodzaj półki, na której ustawiają talerze i miski, a w powyrzynane szpary zatykają widelce i rozmaitego gatunku łyżeczki. Garnki znajdują miejsce pod ławą. ( Na ścianach także w wielu wsiach (np, Ksebki, Dudy puszczańskie, Warmiak, Krysiaki, Wołkowe itd.) pozawieszane są dzbany i dzbanki do wody, mleka, piwa itd… Dzbanek większydo piwa jest zwykłego kształtu, polewany zewnątrz i wewnątrz biało, na nim do połowy są żółte rysunki (niby gałązek choiny). Krużyczek (dzbanuszek, krug ?) jest to używany do śmietanki garnuszek żółty polewany, obejmujący najwięcej 1/2 kwaterki. Idąc rok-rocznie w dzień śś. Piotra i Pawła na odpust do Swiętej Lipki, skupują sobie tam zapas dzbanków i krżyczków) W alkierzu czyli komorze, widzimy przymocowane do sufitu dwie deski, a przy nich wisi silny drążek, równolegle do sufitu; sufit w obu izbach zwykle pozostaje niebielonym. Na drążku tym zawieszają Kurpie swoją odzież. Oprócz tego alkowa służy często za sypialnię dzieciom, lub też nowożeńcom, jeśli nie mają się gdzie podziać i wedle umowy zostają na ojcowiźnie. W sieni drzwi opatrzone są zwykle kołowrotkiem i drewnianą zaporą (rodzaj zasuwy), chociaż teraz w wielu już domach napotykamy klamki. Z sieni tej prowadzi drabina na strych czyli górę, i najczęściej z sieni urządzone jest palenisko dużego pieca, ustawionego pośrodku izby. Na podwórzu obszernem, jeżeli ziemia na to pozwala, znajduje się ogródek, w którym rośnie zwykle kilkanaście sztuk drzewa owocowego. Po za ogródkiem mieści się sklep, zagłębiony w ziemi i okopany wysoko. Tam zsypuje gospodarz na zimę potrzebne kartofle, a gospodyni podczas lata trzyma mleko i inny nabiał. Dalej stodoła i zabudowania. Gospodarcze. (Tu pod szopą mieszczą się wozy i narzędzia gospodarcze. Bogatsi chłopi (we wsiach Krysiaki, Dudy itd.) miewają prócz wozu zwykle szybowanego (kutego) i kolasę także. Jest to zwykła bryczka, tylko litry (wasąg) przykute są do osi i wyplecione wierzbą-łozą; w tyle kolasy znajduje się naparstek (drążek łączący z sobą boki wasąga, aby się nie rozchodziły na strony). "Cały dziedziniec opasany sztachetowym płotem, do którego wiodą podobneż sztachetowe wrota." |
|
Chata Kurpia |
|
|
|
Muzeum Kurpiowskie w Wachu Mój kawałek ziemi w TVP Warszawa i Info TVP |
|
Laura Bziukiewicz w TVP1 - Dzień dobry w sobotę - Wielkanoc |
|
Laura Bziukiewicz w TVP2 - Pytanie na śniadanie - Kolczyki frywolitkowe |
|
„Koronka frywolitka, Laura Bziukiewicz” - Związek Kurpiów |
|
„Laura Bziukiewicz, Biesiada kurpiowska” - Związek Kurpiów |
|
U BURSZTYNA - Moda na Mazowsze |